Sự nghiệp văn học

Nguyễn Nhật Ánh khởi đầu sự nghiệp văn chương bằng thơ, nhưng nhanh chóng khẳng định tên tuổi của mình ở thể loại văn xuôi, đặc biệt là những tác phẩm dành cho thiếu nhi và tuổi mới lớn – một mảng đề tài từng bị xem là "thị trường nhỏ", nhưng dưới ngòi bút của ông lại trở nên sống động, gần gũi và giàu tính nhân văn.

Vào năm 1984, ông ra mắt tập thơ Thành phố tháng tư, nhưng chỉ một năm sau đó, cuốn truyện dài Trước vòng chung kết mới thực sự là bước ngoặt đưa ông đến với độc giả rộng rãi. Tác phẩm kể về cuộc sống của những cậu bé mê bóng đá, từ đó hé mở cái nhìn đầu tiên về thế giới tuổi thơ – một thế giới hồn nhiên, nghịch ngợm nhưng đầy chân thành – mà sau này sẽ trở thành "vùng đất riêng" của Nguyễn Nhật Ánh.

Từ đó, ông liên tục sáng tác và xuất bản, mỗi tác phẩm đều như một lát cắt đầy màu sắc trong thế giới tuổi trẻ. Đặc biệt, bộ truyện dài Kính vạn hoa gồm 54 tập – ra đời từ năm 1995 đến 2002 – đã trở thành hiện tượng trong giới trẻ, được ví như "tủ sách gối đầu giường" của hàng triệu học sinh. Những nhân vật như Quý ròm, Hạnh, Tiểu Long đã trở thành biểu tượng cho một thời niên thiếu hồn nhiên và lý thú, khiến bạn đọc không chỉ yêu mến mà còn tìm thấy chính mình trong từng mẩu chuyện.

Nguyễn Nhật Ánh không chỉ tái hiện tuổi học trò mà còn mở rộng biên độ cảm xúc qua nhiều tác phẩm sâu lắng như Tôi là Bêtô – nơi nhân vật chính là một chú chó với những chiêm nghiệm đầy nhân văn; hay Ngồi khóc trên cây – nơi những mối tình đầu non trẻ, những mất mát lặng thầm và nỗi cô đơn dịu dàng được khắc họa như bài thơ trầm mặc.

Tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (2007) là dấu ấn đặc biệt trong sự nghiệp của ông, khi không chỉ thu hút độc giả nhỏ tuổi mà còn chạm đến trái tim của những người trưởng thành – những kẻ từng là trẻ con, từng đánh mất tuổi thơ giữa dòng chảy hối hả của cuộc đời. Cuốn sách đã mang về cho ông giải thưởng S.E.A. Write danh giá vào năm 2010, đưa tên tuổi ông vươn tầm khu vực.

Ngòi bút của Nguyễn Nhật Ánh dung dị, hài hước, nhưng đầy thấm thía. Ông không tô vẽ thế giới tuổi thơ bằng sắc màu ảo tưởng, mà lặng lẽ khơi dậy những xao động thực sự trong tâm hồn trẻ nhỏ – từ hạnh phúc đến mất mát, từ niềm vui nhỏ nhoi đến những ước mơ không thành. Chính sự trung thực trong cảm xúc, sự hiểu và thương trẻ thơ đến tận cùng, đã khiến ông trở thành một hiện tượng văn học không dễ thay thế.

Không dừng lại ở trang sách, nhiều tác phẩm của ông đã được chuyển thể thành phim như Mắt biếc, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Cô gái đến từ hôm qua... – tiếp tục nối dài sức sống cho các câu chuyện ông kể, đồng thời khẳng định sức lan tỏa mạnh mẽ của văn chương ông trong nền văn hóa đương đại.

Nguyễn Nhật Ánh không viết bằng sự dạy dỗ hay giáo điều. Ông kể chuyện, một cách chân thành, dịu dàng và đầy lòng tin vào vẻ đẹp của con người. Mỗi tác phẩm của ông là một lát cắt của ký ức, một lời nhắc rằng ai trong chúng ta cũng từng là một đứa trẻ, từng mơ mộng, từng yêu thương, từng dại khờ – và những điều đó chưa bao giờ là lỗi lầm.

Giải thưởng và vinh danh

• Giải thưởng S.E.A. Write Award (2010) cho tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ – đây là giải thưởng Văn học Đông Nam Á danh giá, ghi nhận đóng góp nổi bật trong văn học khu vực.

• Giải thưởng "Bài hát Việt" – Bài hát được yêu thích nhất (2007): Dù không trực tiếp sáng tác âm nhạc, nhưng bài hát Chuyện cổ tích cho người lớn của nhạc sĩ Phạm Hải Âu được cảm hứng từ văn phong và thế giới nhân vật của ông, và được khán giả công nhận nồng nhiệt.

• Các giải thưởng của Hội Nhà văn TP.HCM và Hội Nhà văn Việt Nam (trong nhiều năm khác nhau) cho các tác phẩm thiếu nhi nổi bật như Tôi là Bêtô, Ngồi khóc trên cây, Chúc một ngày tốt lành...

• Giải thưởng từ bạn đọc bình chọn: Rất nhiều năm liên tiếp, ông nằm trong danh sách “Tác giả được yêu thích nhất” do các nhà sách như Fahasa, Phương Nam, Nhã Nam công bố dựa trên lượng sách bán ra và phản hồi từ độc giả.

• Tác phẩm chuyển thể điện ảnh gây tiếng vang:

  • Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (đạo diễn Victor Vũ) đoạt giải Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 19.

  • Mắt biếc (đạo diễn Victor Vũ) lọt top phim có doanh thu cao nhất lịch sử điện ảnh Việt.

Một số tác phẩm tiêu biểu

• Kính vạn hoa (54 tập)

• Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ

• Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh

• Mắt biếc

• Cô gái đến từ hôm qua

• Tôi là Bêtô

• Ngồi khóc trên cây

• Chúc một ngày tốt lành

• Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng